Misschien heb je de term wel ergens gehoord of gelezen toen je planten ging kopen: inheemse planten. Wat zijn inheemse planten nu eigenlijk en vooral: waarom zijn ze zo belangrijk?
Back to the basics: laten we even naar het woord inheems kijken. Want niet alleen inheems is een woord dat gebruikt wordt om deze groep planten aan te duiden, ze worden ook wel heemplanten of wilde planten genoemd. Eigenlijk komt dit allemaal ongeveer op hetzelfde neer: wilde planten zijn planten die van nature op een plek ontstaan of groeien. Met heem of inheems geef je aan dat ze niet uit een ander land komen, maar daar altijd al groeiden. Klein nuanceverschil dus, maar voor alle benamingen hierboven geldt in ieder geval dat deze plant in ieder geval niet geïmporteerd is!
Vroegāh, voordat wij ons ermee gingen bemoeien, kon de natuur ongestoord haar gang gaan. Planten groeiden op plekken waar de omstandigheden het best waren, en daar kwamen dan weer beestjes op af. Van insecten tot vogels, maar ook alles wat er onder de grond leeft en groeit.
Dit werkte goed omdat dit systeem zichzelf in stand houdt. Er is sprake van ‘natuurlijke vijanden’ die de boel onder controle houden, er is veel biodiversiteit (verschillende soorten van alles) en de natuur floreert!
Helaas is dit al een tijd niet meer het geval. Recent onderzoek in het Journal of Applied Ecology wijst uit dat er in Nederland op dit moment waarschijnlijk te weinig insecten zijn om planten te bestuiven. En dat is zorgelijk: in ons land is meer dan 85% van planten afhankelijk van bestuiving door insecten. Waarom dat voor jou direct iets uitmaakt? Nou, 75% van ons voedsel bestaat uit planten die door insecten worden bestoven, waardoor het verlies van deze soorten een bedreiging vormt voor de voedselzekerheid! Dus houd je van een appeltje op z’n tijd? Die kan zomaar verdwijnen als dit zo doorgaat!
Terug naar inheemse planten: als je nieuwe planten in je tuin zet zijn inheemse planten daarom een supergoede keuze. Hiermee help je de natuur een handje en zorg je dat je een aantrekkelijk plekje maakt voor onze beestjes! Alleen zo kunnen we voorkomen dat ze uitsterven. Let daarbij wel op dat je voor biologische planten kiest, anders hebben jouw goede bedoelingen een averechts effect.
Op de website van IVN staat deze handige top vier, beter kunnen we het zelf niet verwoorden!
Door te checken of ze op de handige downloadbare lijst van AVVN (Algemeen Verbond van Volkstuindersverenigingen) staan! Wil je een plantensoort identificeren die je in je tuin tegenkomt? Veel ‘plantenscanners’ zoals Seek laten je meteen zien of de soort inheems is.
Inheemse planten zijn ook heel makkelijk te herkennen omdat ze vaak gewoon ongepland opkomen in je tuin: onkruid! Wij zien planten als onkruid omdat ze groeien op plekken waar we deze planten niet willen hebben. Maar eigenlijk is dit een heel mooi voorbeeld van een inheemse plant. We zeggen hiermee niet dat je al het onkruid moet laten staan: dat mag je natuurlijk helemaal zelf weten. Maar denk er eens over na om bijvoorbeeld een stukje van je tuin met rust te laten, en te zien wat er dan allemaal groeit en bloeit. Een leuk experiment, en leuk voor de biodiversiteit!
Het tegenovergestelde van een inheemse plant is een exoot. Exotische (planten)soorten komen dus van nature niet in Nederland voor. Deze exoten zijn hier dus terechtgekomen, meestal door mensen maar soms ook door andere factoren. Zijn exotische planten dan per se een probleem? Nee, niet meteen. Maar exoten dragen dus niet direct bij aan de Nederlandse biodiversiteit. In sommige gevallen zijn exoten wel een acuut probleem: als het gaat om een invasieve exoot. Dit leggen we je even uit.
Invasieve exoten (ook wel invasieve uitheemse planten) zijn planten uit het buitenland, die de Nederlandse natuur beschadigen en overlast veroorzaken. Ze kunnen zelfs een gevaar vormen voor onze eigen gezondheid!
Deze exoten zijn vaak in onze tuinen terechtgekomen als tuinplant. Op een later moment bleek dat deze planten sterk uit kunnen lopen door middel van zaad of wortelstokken. Invasief worden ze als ze andere (inheemse) planten verdringen. Een bekend voorbeeld van een invasieve exoot is de Japanse duizendknoop. Deze plant vormt zo’n probleem, dat er zelfs een verbod op is ingesteld in de EU. Hij mag hier niet meer verkocht of zelfs vervoerd worden.
Dat zit zo: het allerkleinste stukje wortel van de Japanse duizendknoop kan nog uitgroeien tot een volledige plant. De wortels zijn zó sterk dat ze door scheuren van asfalt en beton heen kunnen groeien en dus bijvoorbeeld hele wegen onbruikbaar maken. Daarnaast reiken de wortels erg diep waardoor planten, insecten en andere dieren in het gedrang kunnen komen.
Je kent ze wel: de prachtige vlinderstruiken met grote paarse of roze bloemen, waar vlinders zich vaak met tientallen tegelijkertijd aan te goed doen. Maar wist je dat een vlinderstruik een potentieel invasieve exoot is? Milieu Centraal raadt de vlinderstruik officieel af, in navolging van het advies van FLORON (een initiatief in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit). Terwijl het bijna tegenstrijdig voelt: vlinders kunnen onze hulp gebruiken, want ze hebben het zwaar. Dus ze lekker verwennen met een plant waar ze heerlijk van kunnen smikkelen is dan juist top, toch? Nou, nee: een groot nadeel van de Vlinderstruik is dat er veel algemene soorten op af komen. Maar de vlinderstruik ondersteunt vaak niet de meest kwetsbare soorten die júist een steuntje in de rug nodig hebben.
Maar ook voor de algemenere soorten is de vlinderstruik eigenlijk niet de beste optie. Deze uitleg van Ecoduct vonden we heel pakkend: we kunnen de vlinderstruik het beste zien als een fastfoodrestaurant.
“Dat de vlinders van deze struik komen snoepen is niet het probleem, integendeel, ze hebben het moeilijk, dus voedsel voorzien is heel zinvol. Waarom dan niet overal vlinderstruiken planten? Je moet de vlinderstruik zien als een soort fastfoodrestaurant, je kan er je buikje vol eten, maar je gaat er jouw kinderen niet groot kunnen brengen. De vlinderstruik biedt geen voedsel voor de rupsen van de vlindersoorten, met uitzondering van het boomblauwtje (Celastrina argiolus).”
“Is een vlinderstruik in de tuin dan een groot probleem? Neen, je biedt voedsel aan op plekken die soms arm zijn aan alternatieven, zeker in de stad. Het volledig uitroeien van de soort is dus zeker niet nodig, maar je kan de vlinders wel nóg beter helpen, door inheemse planten in de tuin te hebben die als waardplant (dit zijn planten waar de rupsen van vlinders op geboren kunnen worden, omdat zij hier direct van kunnen eten) kunnen dienen. Alternatieve inheemse planten om genoeg nectar aan te bieden zijn er ook genoeg, om er een paar te noemen: dagkoekoeksbloem, grote kattenstaart, pinksterbloem, braam, adderwortel, stuk voor stuk mooie soorten. Wees dus niet verbaasd als ze in een natuurgebied, op bermen, of in andere groengebieden de vlinderstruiken verwijderen.”
Let dus op met wat je in je tuin zet, en kies lekker voor inheemse planten! Ben je nog op zoek naar alternatieven voor populaire uitheemse tuinplanten? Die kun je hier vinden!